هفت خوان سیاسی از نوع عراقی
عراق به مدت بیش از سی سال دارای ساده ترین نظام سیاسی در منطقه بود. نظامی تک حزبی با کمترین پیچیدگی ممکن، که در آن همۀ امور به یک رهبر مقتدر ختم می شد، رهبری به نام صدام حسین.
پس از سقوط صدام، نظامی دموکراتیک با پیچیدگی های خاص خود به کمک آمریکا در عراق پایه گزاری شد. آن چه بر این پیچیدگی ها افزوده، اوضاع سخت سیاسی منطقه است که مشکلات روند دموکراتیزه شدن این کشور را دو چندان کرده است.
پروسۀ تشکیل حکومت در عراق پس از صدام همیشه با مشکلات عدیده ای روبرو بوده است. اکنون نیز پس از پایان انتخابات پارلمانی در عراق گروه های مختلفِ برنده در انتخابات، خود را آماده می کنند تا پس از تأیید نهایی نتایج توسط دادگاه قانون اساسی از هفت خوان تشکیل دولت جدید بگذرند و نظام سیاسی نوپای عراق را وارد مرحلۀ تازه ای کنند.
بر اساس قانون اساسی جدید عراق که در سال ۲۰۰۵ به تأیید مردم این کشور رسید، اولین جلسۀ پارلمان حداکثر پانزده روز پس از نهایی شدن نتایج انتخابات به دعوت ریاست جمهوری تشکیل می شود.
پارلمان پس از انتخاب رئیس مجلس و معاونانش در اولین اقدام برای تشکیل حکومت، برای انتخاب رئیس جمهور جدید تشکیل جلسه می دهد.
از میان کاندیداهای پیشنهادی، شخصی که مؤفق به کسب حد اقل دو سوم آرای نمایندگان مجلس شود، پس از ادای سوگند رئیس جمهور عراق می شود. با توجه به اینکه تعداد اعضای پارلمان جدید عراق ۳۲۵ نفر است، رئیس جمهور نیاز به حداقل ۲۱۷ رأی دارد.
البته اگر هیچ یک از کاندیداها موفق به کسب این تعداد آرا نشوند، رقابت به دور دوم کشیده می شود. در این مرحله دو کاندیدایی که در دور اول بیشترین آرا را به خود اختصاص داده اند با هم به رقابت می پردازند و از میان این دو، کاندیدایی که بیشترین رای را بیاورد رئیس جمهور عراق خواهد بود.
اگر چه رئیس جمهور در عراق قدرت اجرایی بسیار کمی دارد و همۀ مسئولیت های اجرایی بر عهدۀ نخست وزیر است، اما در این مرحله انتخاب رئیس جمهور مسأله ای حیاتی و پر اهمیت است.
این واقعیت که رئیس جمهور حد اقل نیاز به ۲۱۷ رأی از مجموع آرای ۳۲۵ نماینده مجلس دارد، بیانگر این حقیقت است که بدون موافقت گروه ها، انتخاب فردی برای ریاست جمهوری امکانپذیر نمی شود. حتی اگر رای گیری به دور دوم کشیده شود، حداقل ۱۶۳ نماینده باید همصدا شوند تا رئیس جمهور انتخاب شود.
در مرحلۀ بعد رئیس جمهور جدید موظف است ظرف حد اکثر پانزده روز از تاریخ انتخاب خود، کاندیدای مورد نظر بزرگترین فراکسیون پارلمانی را مأمور تشکیل کابینه کند.
کاندیدای پست نخست وزیری نیز به نوبۀ خود حد اکثر یک ماه فرصت دارد تا اعضای کابینۀ خود را به مجلس معرفی کند. اعضای پیشنهادی کابینه نیازمند کسب حداقل نصف به علاوۀ یکِ آرای نمایندگان مجلس هستند که در مجلس تازه انتخاب شدۀ عراق برابر با ۱۶۳ رأی خواهد بود.
نکته ای که در شرایط فعلی اوضاع سیاسی عراق را پیچیده می کند این واقعیت است که هیچ کدام از ائتلاف های شرکت کننده در انتخابات موفق به کسب ۱۶۳ کرسی در پارلمان نشدند. این بدین معناست که گروهها و احزاب سیاسی در عراق نیازمند تشکیل ائتلاف با گروههای رقیب جهت به دست آوردن آرای لازم برای تشکیل حکومت هستند.
پروسۀ تشکیل حکومت کنونی عراق که به ریاست نوری مالکی در سال ۲۰۰۵ از مجلس رأی اعتماد گرفت، بیش از پنج ماه به طول انجامید. اما پیش بینی می شود که با وجود گرم بودن بازار چانه زنی و امتیاز گیری و همچنین علی رغم سخت و طاقت فرسا بودن مذاکرات میان احزاب مختلف، دولت جدید در مدت زمانی کوتاه تر تشکیل شود.
