پیامد های مصالحه حزب اسلامی و دولت افغانستان
از روزنامه شرق : در روز یکشنبه ۱۳ ثور، یک هیأت از اعضاى اصلى و رهبران عمده حزب اسلامى افغانستان که خود را شوراى تصمیم گیرى حزب اسلامى خوانده اند، در یک کنفرانس خبرى در کابل شرکت کرده و سیاست هاى جدید حزب اسلامى افغانستان را بیان کردند. این هیأت اعلام کرد که زعماى حزب اسلامى اقدام به تشکیل شوراى تصمیم گیرى در این حزب کرده و حدود ۹۰ درصد از اعضاى حزب به این شورا پیوسته و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامى به همراه ده درصد دیگر از اعضاى حزب از بدنه اصلى حزب اسلامى جدا شده اند.
این رهبران که عبارتند از «مولوى جانباز سرافراز»، دکتر «جان محمد همکار»، «سید رحمان واحدیار»، «معلم عبدالعزیز»، «عبدالقدیر کریاب»، «عبدالهادى ازغندیوال»، دکتر «مقعل محمد ابراهیمى»، «عبدالحنان وحید»، مهندس «عبدالغفار»، دکتر «محمدقاسم همت» و «مولوى عطاالله» با تاکید بر اینکه منافع ملى را بر منافع حزبى و شخصى ترجیح مى دهند و از عزم خود براى همکارى با دولت انتقالى افغانستان و فعالیت قانونى در سرتاسر کشور خبر دادند. حزب اسلامى افغانستان همچنین با صدور بیانیه اى مدعى شد که رهبران این حزب از مدتى پیش و با دولت انتقالى افغانستان در مذاکره بوده تا حزب اسلامى به عنوان یک ارگان سیاسى مستقل و قانونى در سراسر افغانستان حق فعالیت داشته باشد.
این حزب درباره دولت انتقالى افغانستان نیز اعلام کرد: حکومت انتقالى اسلامى به مثابه آغازى نوین نزد ملت افغان قابل قدردانى است. حکومت منتخب و مستحکم مرکزى خواست اساسى ما بوده و مى خواهیم که جهت رسیدن به این آرمان با دولت همکارى کنیم. اقدام رهبران اصلى حزب اسلامى افغانستان در ابراز آمادگى براى همکارى با دولت افغانستان و حمایت آنها از دولت انتقالى حامد کرزى بازتاب وسیعى در صحنه سیاسى افغانستان داشته و محافل قدرت در افغانستان واکنش هاى مختلفى به مواضع جدید حزب اسلامى که یکى از مهم ترین نیروهاى سیاسى اپوزیسیون دولت افغانستان بود، داشته اند. حامد کرزى ریاست دولت افغانستان این اقدام اعضاى حزب اسلامى را «صلح جویانه»و گامى موثر در راه تحکیم صلح و گسترش ثبات در افغانستان دانسته است.
دفتر سخنگوى کرزى نیز در بیانیه اى که روز دوشنبه منتشر کرد به ملاقات اعضاى شوراى تصمیم گیرى حزب اسلامى با معاونان رئیس دولت اشاره کرده و اعلام داشته است که معاونان دولت، در این دیدار، براى همکارى با حزب اسلامى، اعلام آمادگى کرده اند. سفارت آمریکا در کابل هم که «زلمى خلیل زاد» سیاستمدار افغان تبار آمریکایى در راس آن قرار دارد از اعلام پشتیبانى شوراى تصمیم گیرى حزب اسلامى از دولت افغانستان، استقبال کرد. سفارت آمریکا در بیانیه اى به این مناسبت، ابراز داشته است که این اقدام اعضاى بلندپایه حزب اسلامى، نمایانگر این است که افغانستان پس از این، جاى جنگ و تروریسم نیست. مصالحه حزب اسلامى و دولت در مطبوعات افغانستان بازتاب مفصلى داشت. روزنامه دولتى «انیس» چاپ کابل با پوشش وسیع خبرى از کنفرانس مطبوعاتى شوراى تصمیم گیرى حزب اسلامى افغانستان سعى کرده تا در تحلیل هاى سیاسى و خبرى خود این اقدام را یک حرکت مهم در راه برقرارى ثبات در افغانستان قلمداد کند.
اما در مقابل این نظریه روزنامه انیس، روزنامه غیردولتى آرمان ملى در مطلبى با عنوان «حزب اسلامى با بازى ها و تحرکات جدید» ضمن بررسى فعالیت هاى حزب اسلامى بعد از حضور نیروهاى ائتلاف بین المللى ضدتروریسم به رهبرى آمریکا در افغانستان، سعى کرده تا مصالحه بین دولت و حزب اسلامى را با توجه به عدم مشارکت «گلبدین حکمتیار» رهبر حزب اسلامى در آن کم اهمیت جلوه بدهد و در بخشى از این مقاله در این رابطه نوشته است که: «گلبدین حکمتیار، حلقه اى از جوانان افراطى به نام کماندوهاى حکمتیار دارد که همه آموزش هاى نظامى دیده اند. اکثر اعضاى ارشد حزب، با هراسى که از این حلقه نظامى مخفى دارند، نمى توانند آزادانه فعالیت کنند.» اما جداى از واکنش هاى متفاوتى که به مصالحه شوراى تصمیم گیرى حزب اسلامى با دولت افغانستان صورت گرفته است، به نظر مى رسد با توجه به پیشینه حزب اسلامى و نقش محورى گلبدین حکمتیار در این حزب و نیز وضعیت سیاسى فعلى افغانستان، میزان اهمیت مصالحه تعدادى از رهبران حزب اسلامى با دولت و نیز اهدافى که موجب این مصالحه شده است، بیشتر مشخص شود. حزب اسلامى افغانستان در اواسط دهه ۷۰ میلادى توسط گلبدین حکمتیار و با هدف مبارزه با حکومت غیردینى «محمدد اودخان» شروع به فعالیت کرد.
رهبر این حزب، گلبدین حکمتیار از پشتون هاى ایالت تاجیک نشین قندوز است. وى به همین جهت نه در بین طبقات سنتى جوامع قبیله اى پشتون جایگاه محکمى داشته است و نه در ایالات غیرپشتون نشین شمالى از پشتوانه اجتماعى برخوردار بوده است. اما حزب اسلامى وى که به شدت از اخوان المسلمین مصر و نگرش اسلامى مولانا ابوالعلاء مودودى رهبر حزب جماعت اسلامى پاکستان تاثیر گرفته بود، توانست در بسط یک جریان اسلامگراى اخوانى در دانشگاه کابل موفقیت هایى داشته باشد و نیز پس از فرار حکمتیار از افغانستان در سال ۱۹۷۵ میلادى (۱۳۵۴ ه.ش) وى توانست دوستان قدرتمندى در پاکستان مسکن جدید خود بیابد که در راس همگى آنها «ضیاءالحق» رئیس جمهور پاکستان و از متحدان حزب جماعت اسلامى پاکستان قرار داشت
حکمتیار در اواخر حکومت طالبان و پس از حمله آمریکا به طالبان، پیشنهاد همکارى به طالبان جهت مقاومت در برابر حمله آمریکا را داد. ولى طالبان و ملامحمد عمر که با حکمتیار و حزب اسلامى او اختلاف عقیده اصولى داشتند از همکارى با حکمتیار خوددارى کرده و پیشنهاد همکارى وى را رد کردند ولى پس از سقوط طالبان و قدرت گرفتن دولت موقت افغانستان، حزب اسلامى و طالبان متحد استراتژیک یکدیگر شدند و با هم به مبارزه با دولت کرزاى و نیروهاى آمریکایى مستقر در افغانستان پرداختند. حزب اسلامى در دو سال و نیم اخیر تحرکات خود را بسیار زیاد کرده است. این حزب بنا به بعضى از گزارش ها حدود یکصد موشک «استینگر» بازمانده از دوران مقاومت علیه شوروى را در اختیار گرفت و از زمان سقوط طالبان در مناطق وزیرستان و پیشاور شروع به فعالیت علیه دولت افغانستان کرد.
اوج فعالیت هاى حزب اسلامى حکمتیار علیه دولت حامد کرزاى، کودتاى نافرجام در فروردین ۱۳۸۱ بود که به دنبال آن ۲۶۰ نفر از اعضاى حزب اسلامى به وسیله پلیس کابل دستگیر شدند. فعالیت هاى حزب اسلامى حکمتیار در دو سال گذشته یکى از مشکلات دولت افغانستان و نیز ناکامى حزب اسلامى حکمتیار در مبارزه اى اساسى با دولت افغانستان مدتى است که عناصرى در حزب اسلامى و دولت افغانستان را متمایل به مصالحه با یکدیگر و رسیدن به تفاهم بین دولت افغانستان و این حزب کرده است. به نظر مى رسد که بتوان مصالحه اخیر دولت کرازى با حزب اسلامى افغانستان را در راستاى مسائل ذیل دانست:
۱- حزب اسلامى حکمتیار یک گروه نظامى و سیاسى معارض با دولت انتقالى افغانستان بوده است و در بعضى نواحى مثل منطقه شرقى یا استان هیلمند داراى قدرت و نفوذ است. از طرفى دیگر عملیات انتحارى متعددى نیز علیه دولت و نیروهاى خارجى ترتیب داده است. مصالحه بین دولت و این حزب کمک عمده اى در برقرارى ثبات و امنیت در افغانستان است.
۲- موضع گروه ها و افراد ذى نفوذ پشتون نزدیک به حامد کرزاى هم چون: اشرف غنى احمد زى (وزیر مالیه)، على احمد جلالى (وزیر داخله) و عبدالرحیم وردک (معاون وزیر دفاع) پس از سیاست هاى اخیر کرزاى در برابر نیروهاى سیاسى قوى غیر پشتون تضعیف گردیده است. زیرا کرزاى پس از عزل محقق از وزارت برنامه به جاى وى رمضان بشر دوست شخصیت فرهیخته از قوم هزاره را که تحصیلکرده ایران و فرانسه است به وزارت برنامه انتخاب کرد نه وابستگانى از قوم پشتون را و در قضایاى هرات و فاریاب نیز در برابر اسماعیل خان و دوستم با وجود تلاش قوم گرایان با مدارا برخورد کرد. به نظر مى رسد رجال پشتون نزدیک به حامد کرزاى تلاش دارند با جلب همکارى حزب اسلامى افغانستان که از عناصر قوم گراى پشتون تشکیل شده است ضمن حل و فصل اختلافات داخلى پشتو ن ها، جبهه سیاسى پشتون ها را در داخل افغانستان تقویت نماید و حتى راه را براى همکارى با دیگر نیروهاى پشتون همچون گروه هاى میانه رو طالبان فراهم کند.
۳- حزب اسلامى در ایالت وزیرستان نفوذ قابل توجهى دارد. همکارى این حزب با دولت افغانستان به عملیات نیروهاى نظامى پاکستان و دولت آمریکا در این استان پشتون نشین پاکستان کمک مى کند.
۴- حزب اسلامى افغانستان در گذشته یکى از متحدان سیاست خارجى پاکستان بوده است. در دو سال و نیم گذشته نیز حکمتیار در پیشاور پاکستان مستقر بوده و نیروهاى او نیز در اردوگاه شبستوى مشغول آموزش بوده اند. با توجه به رابطه عمیقى که بین حزب اسلامى و دولت پاکستان وجود داشته است مى توان بازگشت حزب اسلامى به صحنه سیاسى افغانستان و تقویت احتمال تفاهم دولت افغانستان با طالبان میانه رو را در راستاى سیاست تقویت نقش پاکستان در فضاى سیاسى افغانستان دانست و باید منتظر بود که موضع پاکستانى ها در افغانستان قدرتمندتر از گذشته شود. با وجود این مسائل هنوز در اهمیت مصالحه حزب اسلامى با دولت افغانستان جاى شک و تردید فراوان وجود دارد. زیرا عنصر اصلى حزب اسلامى یعنى: «گلبدین حکمتیار» در این مصالحه نقشى نداشته و حتى در چند هفته گذشته با تعریف و تمجید از فعالیت هاى «مقتدى صدر» در عراق نشان داده است که همچنان بر موضع خود در مبارزه با آمریکا یى ها و دولت حامد کرزاى که دوست آمریکا است مصمم است.
